در خصوص بحث آیت الله سید جواد بروجردی در مورد اقتصاد چند نکته به نظرم رسید که عرض میکنم :
لینک سخنرانی کامل ایشان
1. آیت الله سید جواد بروجردی: بانک ربوی نبود که بخواهیم
اسلامیش کنیم.
پاسخ: بانک ها ربای خفی (قرضی) نداشتند و اساسا قرار داد
بانکی براساس قرض مشهور نبوده و قرار دادی جدید است! اما بانک ها از اول ربای جلی
داشتند که مورد توجه قانون بانکداری اسلامی هم نبود! اتفاقا مشکل بزرگ بانکداری
تمام کشور ها رباست... به معنی افزایش بدهی ها، نکول وام، جریمه دیرکرد و... . بدهیست
که بحران افرین است در دنیا و ربای جلیست... و باید رفع شود تا بانک اسلامی شود
2. آیت الله سید جواد بروجردی: مجموع احکام اقتصادی به 20
حکم انشایی نمی رسد. معاملات و قرار داد های عقلایی جدید در صورت عدم مخالفت با
شرع پذیرفته می شود. مثلا خرید خون و... .
پاسخ: این تصور غلط است که احکام اقتصادی (کتاب مضاربه،
ربا، مکاسب، متاجر، مساقات و...) فقط در مورد معاملات باید وضع شود، خواه ارشادی
باشد یا انشایی.
ایراد این نگرش در
منحصر کردن نظام اقتصادی به معاملات است. مساله این است که اقتصاد فقط معاملات نیست.
هزار مساله دیگر وجود دارد. با اصلاح این نگرش به اقتصاد می بینیم که در اسلام
اتفاقا گزاره های هنجاری و اثباتی زیادی در مورد اقتصاد گفته شده.
3. همچنین ایشان نمونه هایی از قرار داد ها بین افراد را در
سراسر جهان ذکر می کنند و آنرا عقلایی میخوانند. عقلایی بودن به معنی بیشتر بودن
نفع از ضرر است. مساله این است که نفع و ضرر چیست؟ اینجاست که اختلاف می شود... و
مساله مهم دیگر توجه به عرف و ادات و رسوم و در کنار عقلانی بودن است.
4. مشکل دیگر این است که بین مکتب و علم اول تفکیک قائل
شدن، ولی بعد خودشون بین اینها خلط کردند.
5. آیت الله سید جواد بروجردی: غربی ها جامعه شناسی و...
درست کردند بعد براساس آن دنیا را ساختند.
یک اختلاف نظر بنیادین
در تولید علم مبتنی بر تقدم و تاخر بین نظام سازی و تولید علم وجود دارد. به نظر می
رسد تصور ایشان این است که ابتدا علوم ساخته می شود و سپس نظام اجتماعی. اما
اجمالا به این نگرش انتقاداتی وارد است.
6. تصور خود من از اسلامی بودن اقتصاد تقریبا اینه که
اولا یک سلسله اهداف نظام مطلوب رو از دل گزاره های دینی
استخراج کنیم و با بکارگیری تجارب بشری و عقلانیت اونها رو محقق کنیم مثلا مساوات،
عدالت، توازن، شادکامی، معنا داری زندگی و...
دوما مسائل و مشکلات موجود نظام اجتماعی مسلمین رو با توصل
به تجربه بشر و با روش صحیح حل کنیم
با این تصور گزاره های اسلامی در مورد اقتصاد منحصر در فقه
معاملات نیست. البته به گستردگی نگرشی هم نیست که انتظار دارد در منابع اسلامی
پاسخ همه چیز آمده باشد.
7. کارویژه یا کارکرد اصلی و فرعی دین باید مشخص بشه. این
هم یک بحث کلامی، فلسفی، جامعه شناختی و روانشناختیه. با پاسخ به این مقدمه میشه
وارد این شد که اسلام برای طب و اقتصاد و ... هم آمده یا هدف دیگری دارد؟ آقای
کمال حیدری هم صحبت های جنجالی در مورد عدم کارکرد دین و دعا در کرونا داشتند
... بحث کارکرد دین بسیار اهمیت داره
خلاصه
