اقتصاد اسلامی؛ مسمای چند اسمی، اختلاف در هیچ !

به بهانه مخالفت و موافقت اخیر با اقتصاد اسلامی این یادداشت تقدیم می شود.

ادبیات تولید شده در اقتصاد اسلامی در ظاهر حاکی از این است که چندین نظریه در این باب وجود دارد اما اقتصاد اسلامی از یک حیث مسماییست در قالب چندین اسم. عدم توجه به محتوای اصطلاحات، مقسم و وجه تقسیم در بیان چیستی اقتصاد اسلامی چالش هایی ایجاد می کند که دعوا بر سر هیچ است... . حتی مخالفان نیز گاها موافقان اند... .

 تفکیک اقتصاد اسلامی به مکتب، نظام و علم از سوی شهید صدر تفکیکی هستی شناختی از اقتصاد است. مکتب و علم در قالب گزاره ها بیان می شوند و وجود زبانی دارند و نظام در قالب نهاد ها متبلور می شود. نهاد از قانون و مجری تشکیل شده و ترکیب این دو را در زبان نهاد گویند پس ورای قانون و مجری چیزی به نام نهاد وجود ندارد. نظام یا نهاد از ارزش های مکتب یا همان ایدئولوژی بر می خیزد. اما چگونه ؟

 

نتایج مواجه هرمنوتیکی با اقتصاد

پدیده ها در یک تقسیم بندی کلی به متن (غیر نمون) و غیر متن (خود نمون) تقسیم می شوند.

گفته ها، نوشته ها، علائم و نشانه های قراردادی، ایما و اشاره ها و زبان بدن در متن بودن مورد اتفاق است.

در مورد متن بودن سایر پدیده ها اتفاق نظر نیست. مثلا عرفا تمام عالم را متن می دانند.

در مواجه با غیر متن ها معرفت و نسبت به متن فهم پیدا میکنیم از این حیث برای شناخت متن با هرمنوتیک و برای شناخت غیر متن به معرفت شناسی نیاز داریم.

حال سوال این است:

آیا در بین پدیده های اقتصادی که موضوع مطالعه علم اقتصاد قرار میگیرند، پدیده هایی وجود دارد که از این حیث که مورد توجه اقتصاد هستند متن تلقی شوند یا من حیث المجموع متن تلقی شوند؟ به عبارت دیگر موضوع اقتصاد با متن سرو کار دارد یا با غیر متن؟

اگر در اقتصاد با متن سرو کار داشته باشیم طبق یک نظریه متون هم با اقتصاددان گفت و گو میکنند و بنابراین فهم متن (پدیده اقتصادی غیر نمون) نتیجه فرایند گفت و گوی متقابل بین اقتصاددان و متن (پدیده اقتصادی غیر نمون) است

از این حیث میتوان ادعا کرد که ممکن است از سمت متن به اقتصاددان ارزش ها، باور ها و احساساتی حداقل گزارش، القا یا تلقین شوند یا بالاتر از آن اثبات شود.

اگر این مقدمات اثبات شود آنگاه یکی از مجاری احتمالی ورود ارزش ها به علم اقتصاد میتواند خود پدیده در مواجه اقتصاددان با آن باشد.

این نتیجه خود اقتضائاتی دارد از جمله اینکه:

گفته های متن باید مورد بازنگری قرار گیرد تا صدق و کذب یا اخلاقی و غیر اخلاقی بودن این گفت و گو ها مشخص شوند.طبعا باید تاثیر گفته های کاذب یا غیر اخلاقی در فرایند شکل گیری فهم ما از پدیده ها حذف/کنترل شوند.