مزیت تجاری؛ بازارهای شرقی
استفاده از فرصت‌های سرمایه‌گذاری در کشورهای شرقی معمولاً مغفول بوده و نگاه اقتصادی به سمت کشورهای غربی بیشتر بوده است. آشنایی با فرصت‌ها و مزیت‌های کشورهای شرقی برای تبادلات تجاری میتواند زمینه‌ساز گسترش روابط ما با این کشورها باشد. شرق با جمعیت بسیار بالاتر از غرب دارای بازار عرضه و تقاضای بزرگ‌تری است. فرهنگ مصرفی نزدیک‌تر به ایران از نظر اینکه بخشی از جمعیت کشورهای شرقی مسلمان هستند میتواند بسیاری از ظرفیت جدید تجاری را ایجاد کند. نیازهای یکسان به جهت اقلیم آب‌وهوایی، تاریخ و تقویم مشابه و مناسبت‌های مشابه مثل بازار نوروز در تاجیکستان، ازبکستان، مراسم اربعین در عراق و... میتواند زمینه بسیاری از روابط تجاری و گردشگری باشد. کشورهای همسایه و شرق ایران و کشورهای آفریقایی فرهنگ نزدیک‌تری به ما دارند. اگر آلمان را در نظر بگیرید، یکی از دورترین فرهنگ‌ها به کشور ما را دارد و این عدم تناسب فرهنگی روابط تجاری را سخت‌تر می‌کند. از طرف دیگر هند، ترکیه، ویتنام و بسیاری از کشورهای شرقی فرهنگ نزدیک‌تری به ایران دارند. امارات و روسیه دو ظرفیت بزرگ برای صادرات نیروی کار هستند.
برخلاف تصور عموم مبنی بر اینکه کالاهای با فنّاوری بالا در انحصار غرب است؛ طبق آمار بانک جهانی، چین به‌عنوان اولین کشور و سنگاپور چهارمین کشور و پس از آن کره جنوبی، ژاپن، مالزی، تایلند و هند به ترتیب در بین 23 کشور اول جهان در صادرات کالاهای پیشرفته با فناوری R&D هستند. در زمینه صادرات محصولات با فنّاوری پیشرفته مانند هوافضا، رایانه، داروسازی، ابزار علمی و ماشین‌های الکتریکی نیز سنگاپور، مالزی، چین در رتبه‌های بالای جهانی قرار دارند.
علاوه بر خدمات صادراتی و وارداتی کشورهای ثروتمند منطقه آسیا از جمله چین می‌توانند در ایران سرمایه‌گذاری کنند. بسیاری از پروژه‌ها میتواند با جلب اعتماد و واگذاری بهره‌برداری متناسب با پروژه میسر شود. برای مثال راه‌آهن جنوب به شمال و کریدور شرق به غرب یا قطار سریع‌السیر شهرهای اطراف تهران به‌راحتی با ایجاد اعتماد و امنیت اقتصادی در سرمایه‌گذاری، برای چینی‌ها قابل انجام است. متأسفانه در این زمینه کمتر وارد مذاکرات جدی و دیپلماسی اقتصادی شده‌ایم.
یوکن هوآنگ نماینده سابق چین در بانک جهانی معتقد است: آنچه موجب شده کشورهای شرق آسیا بتوانند برای چند دهه اقتصادی قدرتمند داشته باشند، ایجاد شبکه‌ای از زنجیره تولید و افزایش روحیه همکاری در تولید محصولات در بین این کشورها بوده است. آپک (APEC) یا همان سازمان همکاری‌های اقتصادی آسیا پاسیفیک سازمانی متشکل از کشورهای حاشیه اقیانوس آرام است که به‌منظور تقویت یکپارچگی اقتصادی راه‌اندازی شده است و در اجلاس سال ۲۰۱۴ نقشه راهی را به‌منظور یکپارچگی اقتصادی هرچه بیشتر با دیگر کشورها تا سال ۲۰۲۵ به تصویب رسانده‌اند. کشورهای برونئی، برمه، کامبوج، اندونزی، لائوس، مالزی، سنگاپور، تایلند، فیلیپین و ویتنام ۱۰ که عضو انجمن کشورهای جنوب شرق آسیا (آسه آن) هستند. این انجمن ازنظر اقتصادی یک بخش پویاست که رشد آن در سال‌های اخیر موردتوجه بوده است. کشورهای آسه آن سومین بازار مصرف‌کننده در جهان با ۶۲۰ میلیون نفر جمعیت است. این انجمن میتواند زمینه ورود ایران و گسترش فعالیت تجاری با شرق را فراهم کند. زنجیره تولید بین کشورهای یک منطقه از طریق افزایش رقابت و تحقق اصل مزیت نسبی در تولید میتواند موجب افزایش رشد اقتصاد، کارایی و کاهش هزینه‌ها شود. به همین علت در طول سال‌های اخیر کشورهای شرق آسیا روابط تجاری گسترده‌ای با یکدیگر برقرار نموده‌اند به‌طوری‌که می‌توان این کشورها را به‌صورت یکپارچه و در قالب یک اتحادیه اقتصادی در نظر گرفت. دراین‌بین ایران نیز با برخی کشورها مثل چین و کره تعاملاتی داشته و دارد؛ ولی ظرفیت‌های زیادی وجود دارد که هنوز استفاده نشده است.
اینکه ادعا می‌شود شرق ظرفیت کمتری از غرب ندارد به جهت نوع برخورد کشورهای شرقی با ایران نیز بوده است. برای مثال پس از پیروزی انقلاب اسلامی مالزی تمایل خود را نسبت به گسترش روابط دوجانبه اظهار داشت. ایران نیز علاوه بر تأسیس سفارت در مالزی با اعزام هیئت‌هایی به مالزی به توضیح تحولات جدید و مواضع جمهوری اسلامی ایران پرداخت. این کشور در مقاطعی در تحریم اقتصادی علیه ایران شرکت نکرد. از آغاز وقوع جنگ تحمیلی، اعلام بی‌طرفی نمود و تلاش خود را معطوف به میانجیگری میان دو کشور جهت خاتمه جنگ قرارداد. مالزی یکی از اعضای کمیته صلح سازمان کنفرانس اسلامی است و در آن زمان تلاش کرد تا برخورد متوازنی را با دو کشور درگیر در جنگ داشته باشد. درمجموع جو حاکم بر روابط و مناسبات این دو کشور پر از تفاهم و همکاری متقابل است. اقلام عمده صادراتی مالزی به ایران عبارت‌اند از: روغن نخل، قلع کائوچو، لاستیک و الوار و اقلام صادراتی کشورمان به مالزی نیز عبارت‌اند از: خشکبار، فرش، خاویار و محصولات دارویی.
فعالین اقتصادی نیاز است قبل از ایجاد روابط تجاری با کشورهای دیگر با زمینه‌های فرهنگی و اقتصادی آن آشنا شوند. همچنین پیشینه‌های تاریخی دو کشور در نقاط حساس گذشته مثل تحریم و جنگ تحمیلی بسیار حائز اهمیت است. مطالعه قوانین مالیاتی و تجاری کشورهای دیگر در سودسازی فعالیت‌های تجاری بسیار مؤثر است. تسلط بر قوانین گمرکی دو کشور مبدأ و مقصد و بسیاری از لوازم دیگر نکاتی است که به نظر می‌رسد اتاق‌های بازرگانی باید برای تجار شفاف و روشن کنند.
